Strona główna: Szkoła Podstawowa im. ks. Leona Poeplau

2015-06-12

WROCŁAW – WARSZAWA – KRAKÓW –GDAŃSK – ŁÓDŹ

ZAKŁAD NARODOWY IMIENIA OSSOLIŃSKICH WYDAWNICTWO POLSKIEJ AKADEMII NAUK

1983

Poeplau  Leon, pseud. Wolan, Wolanin (1910 – 1940), ksiądz, szef  konspiracyjnej organizacji „Miecz i Pług”. Ur. 14 VI we wsi Rolbik (pow. Chojnice) w wielodzietnej rodzinie, był synem Wojciecha, nauczyciela miejscowej szkoły, i Klary z Makowskich. Uczył się w szkole powszechnej      w Rolbiku i Kończewicach (pow. Toruń), a potem w gimnazjum w Chełmży, gdzie uzyskał maturę w r. 1928. Następnie wstąpił do Seminarium Diecezjalnego w Pelplinie, po którego ukończeniu otrzymał święcenia kapłańskie dn. 17 XII 1932, po czym ok. pół roku był wikarym w Golubiu n/Drwęcą. Stamtąd został przeniesiony do parafii Gdynia-Oksywie, gdzie rozwinął działalność społeczną wśród młodzieży. W r. 1933 w zastępstwie kapelana s/s „Kościuszko” odbył rejs do Stanów Zjednoczonych. Mianowany wikariuszem katedralnym w Pelplinie, wkrótce potem, od r. Akad. 1935/6, studiował matematykę na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz. Podczas studiów był przewodniczącym (przez 2 kadencje) Komisji Naukowej Koła Matematyczno-Fizycznego Słuchaczów tej uczelni                     i kierownikiem II koła uniwersyteckiego „Iuventus Christiana”.

W czasie wojny polsko- niemieckiej 1939 r. jako kapelan-ochotnik           Poeplau  wziął udział w walkach Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” i pod Kockiem dostał się do niewoli, z której został zwolniony w Radomiu. Wrócił do Warszawy, gdzie poczynił pierwsze kroki dla zawiązania tajnej organizacji niepodległościowej. Jeszcze w październiku 1939 udał się na Pomorze, łącząc pobyt u rodziny z wyjazdami do wielu miejscowości dla zainicjowania pracy       i łączności konspiracyjnej. Następnie w Warszawie sfinalizował zabiegi nad powołaniem do życia tajnej organizacji, bazującej w walce o nową, lepszą Polskę na katolickich założeniach ideowych typu Jeunesse Ouvriere Chretienne. Kapłańsko ustabilizowany przy kościele Św. Zbawiciela, wszystkie swe siły       i czas poświęcił konspiracji jako szef organizacji o nazwie „Miecz i Pług”. Założy i współredagował (korzystając m. in. Ze współpracy Zofii Kossak) czasopismo o tym samym tytule. Prowadził narady i odprawy, wyjeżdżał do miejscowości podwarszawskich i na Lubelszczyznę, a na przełomie l. 1939/40 ponownie był  na Pomorzu i w kaplicy Elżbietanek w Chełmży odprawił mszę z patriotycznym kazaniem. Kierowana przez Poeplaua  organizacja opowiadała się za linią reprezentowaną w podziemiu przez Centralny Komitet Organizacji Niepodległościowych i wśród sygnatariuszy zawiązanego przy tym ugrupowaniu w kwietniu 1940 Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Niepodległościowych znalazł się również Poeplau. Ponadto współpracował z niektórymi, konspiracyjnymi, pięcioosobowymi grupami „Juventus Christiana”.

Dn. 3 VII 1940 w trakcie masowych aresztowań Poeplau został uwięziony  i osadzony na Pawiaku,  14 VIII t. r. wywieziono go do obozu koncentracyjnego do Oświęcimia. Dn. 28 VIII 1940 został tam zamordowany. Rodzinie zezwolono na zobaczenie zwłok i przysłano następnie urnę z prochami Poeplaua, którą pochowano w grobowcu rodzinnym w Chełmży.

Postawę Leona Poeplaua w obozie oświęcimskim przedstawia Zofia Kossak    w konspiracyjnie wydanej broszurze pt. „Golgota”(W. 1942  s. 8-9)

Brat Poeplaua Artur (ur. 28 I I 1914 w Rolbiku) był oficerem zawodowym 34 p. piechoty w Białej Podlaskiej. W czasie okupacji niemieckiej pod przybranym nazwiskiem Jan Raczkowski działał w Lubartowie, najpierw    w ramach „Miecza i Pługa”, następnie jako zastępca komendanta obwodu Armii Krajowej. Aresztowany 6 X 1942, został osadzony w Oświęcimiu (nr obozowy 80134) i zginął rozstrzelany pod ścianą śmierci 25 I 1943.

Fot. W zbiorach red. PSB; - Olszewicz, Lista strat kultury Pol., (mylnie jako Peplan);  - Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci, Wyd. 2, W. 1970 (jako Peplau); Caban J., Mańkowski Z., Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w Okręgu Lubelskim 1939-1944, L. 1971 (Leon P. jako Wolanin, Artur P. jako Raczkowski Jan); Ciechanowski K., Życie         i śmierć bohatera. Józef Dambek założyciel kierownik TOW „Gryf Pomorski”, Gd. 1980       s. 80; Jackiewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, W. 1977-8 z. I-III, W. 1981 z. V; Kaczmarzyk D., Duszpasterstwo akademickie w okresie okupacji, „Więź” 1970 nr 10 s. 59, 65-6; Męczeństwo duchowieństwa pomorskiego 1939-1945, Pelplin 1947 (błędna data śmierci); Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945, w: Sacrum Poloniae Millennium Rzym 1965 XI; Tokarz A., Ś. p. ksiądz Leon Poeplau, w: Kościół Katolicki na ziemiach Polski w czasie II wojny światowej. Materiały        i studia, W. 1973 z. 1 s. 253-8; Turlejska M., Polska po wrześniu 1939. (5) Początek konspiracji, „Polityka” 1964 nr 54 s. 11; - Bartoszewski W., Z Zofią Kossak w podziemiu, „Tyg. Powsz.” 1968 nr 24 s. 2.; Elenchus Omnium Ecclesiarum necnon Universi Cleri Dioecesis Culmensis pro Anno Domini 1929-1939; Sprawozdanie  z działalności Koła Matematyczno-Fizycznego Słuchaczów Uniwersytetu J. Piłsudskiego w W. za r. 1936, 1937; Zasada W., Przez Pawiak, Oświęcim i Dachau do wolności, (II), „Za i Przeciw” 1968 nr 16 s. 14; - „Iuventus Christiana” 1939 nr 5 s. 77; „Mies. Diec. Chełmińskiej” 1948 s. 339 (sprostowanie daty śmierci P-a); - Centr. Arch. KC PZPR: sygn. 78/III-38: Kossak Z., Co wiem o prasie podziemnej; Państw. Muz. W Oświęcimiu: sygn. Mat/517 t. 36, lista transportu z dn. 14 VIII 1940; - List do autora z dn. 24 IX 1975; - Informacje rodzeństwa P-a; - Bibliografia do brata P-a Artura: Garliński J., Oświęcim walczący, Londyn 1974; Głowacki L., Działania wojenne na Lubelszczyźnie w r. 1939, L. 1976 (mylnie Poeplan); - „Zesz. Oświęcimskie”, Kr. 1957 z. 1.

Adam Tokarz